Bài viết rất dài thể hiện tham ngộ và quan điểm cá nhân dựa trên tổng hợp từ nhiều nguồn như của Phạm Vượng - Leon Eden
Vài dòng về Mobility, Stability, Flexibility và Extensibility
MOBILITY - STABILITY
Mobility xuất phát từ mobile (di động, thay đổi vị trí) tức là khả năng di động, độ linh hoạt. Trong Biomechanic, khi nói tới joint mobillity tức là nói tới tính di động, khả năng di chuyển linh hoạt của 1 khớp. Đối lập với Mobility ta lại có Stability. Stability xuất phát từ stable (ổn định, vững chắc). Khi nói tới joint Stability tức là nói tới khả năng giữ ổn định, tính vững chắc của 1 khớp. 1 khớp có tính Mobility cao là 1 khớp có thể tạo ra những chuyển động trong nhiều mặt phẳng và các chuyển động đó đều có ROM (biên độ - phạm vi chuyển động) tốt, hoàn chỉnh.
Mobility vs Stability
Cụ thể chúng ta có ankle - wrist - hip - GH joint là những khớp về mặt tự nhiên có tính Mobility cao, tạo ra được đầy đủ các chuyển động trên cả 3 mặt phẳng chuyển động (bèo nhất mỗi thằng này cũng có 6 cái chuyển động trên đủ 3 mp). Những thằng này về mặt tự nhiên được xem là có tính Stability thấp. Mobility cao - Stability thấp nên chúng dễ gặp những chấn thương kiểu bong gân khi rơi vào trạng thái lật, trật, trẹo, gập quá ROM có thể trong khi chơi thể thao phong trào. Các chấn thương này ko nặng, điều trị ở mức độ thấp, có thể hồi phục ở mức gần như hoàn toàn
Chúng ta có knee - elbow là những khớp về mặt tự nhiên có tính Mobility thấp vì hầu như 2 khớp này chỉ tạo ra cặp cđ flexion-extension trên mp sagittal thôi, các cđ trên 2 mp còn lại là ko có, hoặc nếu có thì ROM siêu nhỏ. Mấy thằng này về mặt tự nhiên được xem là có tính Stability cao, các chấn thương kiểu lật, trật ít xảy ra, nếu để xảy ra thì sẽ gây tổn thương nặng, phải điều trị ở mức độ cao, khó hồi phục hoàn toàn: tổn thương cấu trúc mô cứng như sụn khớp, sụn chêm, tổn thương, rách, đứt mô mềm như gân, dây chằng trong và ngoài bao khớp.
a. Chúng ta phát triển joint Mobility bằng việc tăng cường khả năng Extensibility và elasticity của muscles các mô mềm quanh khớp đó.
b. Chúng ta phát triển Stability của 1 khớp bằng việc tập luyện increase muscle (tendon, ligament) strengtheng và muscle balance xung quanh nó.
FLEXIBILITY
Mobility vs Flexibility
Xuất phát từ flex (gấp, gập, uốn cong), tức là chỉ tính, khả năng gập , gấp, uốn tại 1 khớp theo các phương, các mp. Hay nói đúng bản chất, Flexibility là khái niệm nói về khả năng chuyển động của 1 khớp trong 1 complete ROM/phạm vi - biên độ chuyển động hoàn chỉnh của nó. Ví dụ khi calves bị tightness, shorten, dẫn đến cổ chân ko gập được về hướng cẳng chân với biên độ hay phạm vi chuyển động tốt (dorsi flexion kém). Chúng ta ko thể squat sâu vì squat sâu sẽ nhấc gót hay thân đổ về phía trước (squat goodmornig). Thì ta nói đó là do ankle Flexibility kém. Một khớp có khả năng Flexibility tốt hay không lại phụ thuộc vào khả Extensibility của hệ thống soft tissue/mô mềm xung quanh nó (muscle, tendon, ligament).
EXTENSIBILITY
Là xuất phát từ từ extend (duỗi ra, kèo dài ra, mở rộng ra). Extensibility với Mobility-Stability-Flexibility, 3 thằng kia là những khái niệm nói về các thuộc tính về mặt chuyển động của 1 khớp. Extensibility là khái niệm nói về khả năng kèo dài, kéo dãn (capability to be elongated or stretched) của tất cả các mô mềm xung quanh 1 khớp (all soft tisues surrounding a joint), trong đó muscle Extensibility đóng vai trò quan trọng nhất. Vì vậy Extensibility của các mô mềm xung quanh 1 khớp sẽ quyết định ROM của khớp trong 1 mặt phẳng sẽ hoàn chỉnh đến đâu (quyết định Flexibility).
Trong ví dụ squat nhấc gót hay squat goodmorning ở trên, Extensibility của các cơ vùng calves (soleus, gastrocnemius) kém dẫn đến ankle Flexibility kém, ROM của Dorsi flexion kém, ko hoàn chỉnh. 2 khái niệm Extensibility và Flexibility có tính chất song hành, muscle Extensibility tốt thì joint Flexibility tốt và ngược lại.
KẾT LUẬN VỀ MOBILITY - STABILITY - FLEXIBILITY - EXTENSIBILITY
Mobility vs Stability vs Flexibility
1. Như vậy Mobility là khái niệm lớn hơn, rộng hơn, bao trùm lên Flexibility nên ko thể nói 2 khái niệm này có thể interchangable được. Khi bạn tập luyện và phát triển Mobility của 1 khớp lên tối ưu bạn chắc chắn có Flexibility tốt và tối ưu lên các chuyển động của khớp đó. Nhưng ở chiều ngược lại, việc bạn có Flexibility tốt cho 1 chuyển động của 1 khớp thì ko có nghĩa là khớp đó đã có Mobility tốt vì còn phải xem ability và Flexibility ở các chuyển động còn lại nữa.
1 khớp về mặt tự nhiên có thuộc tính Mobility kém như knee vẫn có thể có Flexibility tốt bình thường khi rectus femoris Extensibility tốt (ko tightness, shorten). Ngược lại, 1 khớp về mặt tự nhiên có thuộc tính Mobility cao như ankle vẫn có thể có Flexibility tệ như ví dụ ko thể squat sâu vì nhấc gót, đổ thân ra trước do Extensibility của calves kém. Tức là về mặt tự nhiên mày - ankle có thuộc tính Mobility tốt hơn nhiều khớp khác nhưng Mobility trên thực tế mày có được vẫn có thể như shit hoặc ở dưới mặt bằng phổ biến do cơ thể chủ nhân của mày lười vận động và suốt ngày đi giày cao gót chẳng hạn.
2. Như vậy Flexibility cũng là khái niệm nói về thuộc tính của khớp, không phải nói về thuộc tính của cơ nên định nghĩa Flexibility về thuộc tính của cơ là sẽ nhầm sang Extensibility. Hiện các bài viết trên mạng vẫn rất nhiều bài dùng Flexibility cho thuộc tính của cơ là vì lẫn lộn với Extensibility vì đây là 2 khái niệm tương đồng có tính song hành nên dễ lẫn lộn và bị sử dụng theo kiểu interchangable. Việc bạn tập cho tăng cường khả năng Mobility, Stability, Flexibility cho 1 khớp phụ thuộc vào speciality môn thể thao bạn tập. Ví dụ: bạn chơi cầu lông, bóng bàn thì với khớp cổ tay bạn cần tối ưu Mobility tốt nhất có thể chứ ko phải Stability.
Những môn này cũng ko phải chịu đối kháng va chạm trực tiếp thì với cổ chân xem trọng việc tối ưu Mobility nhất có thể để có thể tạo ra di chuyển linh hoạt, chuyển hướng nhanh. Bạn chơi mấy môn di chuyển nhiều va chạm đối kháng trực tiếp ở tốc độ cao như bóng đá, bóng rổ thì cổ chân bạn vừa cần tối ưu hoá Mobility (là thứ cổ chân nó đã có thuộc tính cao sẵn rồi) nhất có thể để di chuyển linh hoạt, chuyển hướng tốc độ, giảm thiểu rủi ro chấn thương khi có va chạm. Nhưng bạn lại vẫn phải tập cải thiện Stability (là thứ khớp cổ chân vốn có thuộc tính thấp) để cải thiện khả năng giữ cân bằng, lấy trụ vững trong tì đè, tiếp đất an toàn hơn khi bật nhảy tranh chấp.
